Snižavanje starosne granice krivične odgovornosti - večita dilema?
DOI:
https://doi.org/10.5937/crimen2303235CKljučne reči:
maloletnici; krivična odgovornost; starosna granica; Srbija; represija; prevencijaApstrakt
Dva masovna ubistva koja su se desila početkom maja 2023. godine uznemirila su i potresla javnost u Srbiji. Masovno ubistvo koje se dogodilo u Osnovnoj školi "Vladislav Ribnikar" u Beogradu, u kome je učinilac dečak koji je u momentu izvršenja dela bio ispod starosne granice za snošenje krivice, ponovo je aktuelizovalo pitanje snižavanja starosne granice krivične odgovornosti i pooštravanja kaznene politike. Ovakvi zahtevi su u skladu sa savremenim kaznenim populizmom, modelom kontrole kriminaliteta i konceptom moralne panike, posebno u pogledu kriminaliteta maloletnika. Međutim, nameće se pitanje opravdanosti jačanja represije, posebno potencijalno širenje kruga lica koja mogu da budu obuhvaćena krivičnopravnom reakcijom do čega bi dovelo snižavanje starosne granice krivične odgovornosti. Polazeći od toga, u radu se analizira nekoliko ključnih razloga protiv snižavanja starosne granice za snošenje krivice u Srbiji, i to: pitanje psiho-fizičke i socijalne (ne)zrelosti maloletnika, zahtevi međunarodnih dokumenata kojima se postavljaju standardi postupanja u najboljem interesu deteta i neka komparativna rešenja, trendovi i struktura kriminaliteta maloletnika u Srbiji, i svrha krivičnopravnog reagovanja na kriminalitet maloletnika. Analiza iznetih razloga ukazuje da nema dokaza koji bi išli u prilog snižavanja granice krivične odgovornosti u Srbiji, već da bi moralne panike u vezi sa kriminalitetom maloletnika trebalo da pokrenu društvo i državu da razvija programe prevencije, posebno one koji bi se zasnivali na principima restorativne pravde.
Downloads
Reference
Aebi, M. F., et al. 2021. European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics – 2021. Göttinger Studien Zu Den Kriminalwissenschaften. https://doi.org/10.17875/gup2021–1787.
Berryessa, C. M., and J. Reeves. 2020. "The Perceptions of Juvenile Judges Regarding Adolescent Development in Evaluating Juvenile Competency." Journal of Criminal Law and Criminology 110 (3).
Božanić, D. 2016. Rod i malokalibarsko i lako oružje: Glavna pitanja i strateški odgovori u Jugoistočnoj Evropi. UNDP SEESAC, Beograd.
Cavanagh, C. 2022. "Healthy Adolescent Development and the Juvenile Justice System: Challenges and Solutions." Child Development Perspectives 16. https://doi.org/10.1111/cdep.12461.
Cipriani, D. 2016. Children’s Rights and the Minimum Age of Criminal Responsibility: A Global Perspective. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315571584.
Ćopić, S. 2014. "Karakteristike Savremenog Pravnog i Društvenog Reagovanja na Maloletničku Delinkvenciju u Srbiji." In Maloletnička delinkvencija u svetu i Srbiji: trendovi i društveni odgovori, edited by V. Nikolić-Ristanović and Lj. Stevković. IGP Prometej and Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu, Beograd.
Ćopić, S. 2014a. "Modeli Društvenog Reagovanja na Maloletničku Delinkvenciju u Savremenim Društvima." In Maloletnička delinkvencija u svetu i Srbiji: trendovi i društveni odgovori, edited by V. Nikolić-Ristanović and Lj. Stevković. IGP Prometej and Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu, Beograd.
Ćopić, S. 2015. Restorativna Pravda i Krivičnopravni Sistem: Teorija, Zakonodavstvo i Praksa. Institut za kriminološka i sociološka istraživanja, Beograd.
Ćopić, S. 2016. "Delinkventno Ponašanje Maloletnih Lica: Obim i Struktura." In Delinkvencija i viktimizacija maloletnih lica u Srbiji: Rezultati Međunarodne Ankete Samoprijavljivanjem Delinkvencije, edited by V. Nikolić-Ristanović. Prometej, Beograd.
Ćopić, S., and Lj. Stevković. 2018. "Parental Supervision and Control as a Factor of Juvenile Delinquency in Serbia: Results of the International Self-Report Delinquency Study." In Pravda po Meri Deteta/Child Friendly Justice, edited by I. Stevanović. Institut za kriminološka i sociološka istraživanja, Beograd.
Dimitrijević Vavan, J., and Lj. Stevković. 2014. "Starosna Granica Maloletstva i Značaj Njenog Određivanja." In Maloletnička delinkvencija u svetu i Srbiji: trendovi i društveni odgovori, edited by V. Nikolić-Ristanović and Lj. Stevković. IGP Prometej and Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu, Beograd.
Ignjatović, Đ. 2014. "Stanje i Tendencije Kriminaliteta Maloletnika u Srbiji." Crimen V (2).
Ignjatović, Đ. 2015. "Kriminalitet Maloletnika: Stara Tema i Nove Dileme." In Maloletnici kao Učinioci i Žrtve Krivičnih Dela i Prekršaja, edited by I. Stevanović. Institut za kriminološka i sociološka istraživanja, Beograd.
Ignjatović, Đ. 2018. "Međunarodni Izvori Prava Izvršenja Krivičnih Sankcija Prema Maloletnicima – Dokumenti Ujedinjenih Nacija." Crimen VIII (2).
Knežević, S. 2010. Maloletničko Krivično Pravo– Materijalno, Procesno i Izvršno. Pelikan Print, Niš.
Kovačević, M. 2016. "Karakteristike Delinkventnog Ponašanja Maloletnih Lica." In Delinkvencija i Viktimizacija Maloletnih Lica u Srbiji: Rezultati Međunarodne Ankete Samoprijavljivanjem Delinkvencije, edited by V. Nikolić-Ristanović. Prometej, Beograd.
Nikolić-Ristanović, V. 2014. "Između Ideologije i Na Dokazima Zasnovanih Društvenih Odgovora na Maloletničku Delinkvenciju." In Maloletnička Delinkvencija u Svetu i Srbiji: Trendovi i Društveni Odgovori, edited by V. Nikolić-Ristanović and Lj. Stevković. Prometej and Fakultet za Specijalnu Edukaciju i Rehabilitaciju, Beograd.
Perić, O. 1975. Krivičnopravni Položaj Maloletnika. Institut za Kriminološka i Sociološka Istraživanja, Beograd.
Radovanović, I., and D. Spasić. 2021. "Fenomenološke Karakteristike Kriminala Maloletnika u Republici Srbiji – Pretpostavka za Uspešnu Prevenciju." In Unapređenje Kvaliteta Života Djece i Mladih: Zbornik Radova, Banja Luka: Centar Modernih Znanja, Resursni Centar za Specijalnu Edukaciju, Beograd. https://doisrpska.nub.rs/index.php/drustvenedevijacije/article/view/8161/7936. https://doi.org/10.7251/ZCMZ0121423R.
Radulović, Lj. 2010. Maloletničko Krivično Pravo. Pravni Fakultet, Beograd.
Scardaccione, G. 2013. "Procena Ličnosti Maloletnika u Maloletničkom Krivičnom Postupku u Italiji." Crimen IV (2).
Simeunović-Patić, B. 2009. "Kriminalitet Maloletnika u Republici Srbiji i Savremena Društvena Reakcija." Doktorska Disertacija, Pravni Fakultet, Univerzitet u Kragujevcu, Kragujevac.
Soković, S. 2011. "Savremene Globalne Tendencije u Kontroli Kriminaliteta (Karakteristike, Perspektive i Osvrt na Domaće Prilike)." Crimen II (2).
Soković, S. 2012. "Penitensijarne Statistike: Mera Kriminaliteta i/ili Više od Toga." In Evidentiranje Kriminaliteta: Iskustva uz Sveta i Srbije, edited by V. Nikolić-Ristanović. Prometej, Beograd.
Stevanović, I., and N. Milošević. 2006. "Neophodne Pretpostavke za Primenu Zakona o Maloletnim Učiniocima Krivičnih Dela i Krivičnopravnoj Zaštiti Maloletnih Lica." In Novo Krivično Zakonodavstvo: Dileme i Problemi u Teoriji i Praksi, edited by D. Radovanović. Institut za Kriminološka i Sociološka Istraživanja and Viša Škola Unutrašnjih Poslova, Beograd.
Stevković, Lj., and V. Nikolić-Ristanović. 2016. "Viktimizacija i Delinkvencija Maloletnih Lica." In Delinkvencija i Viktimizacija Maloletnih Lica u Srbiji: Rezultati Međunarodne Ankete Samoprijavljivanjem Delinkvencije, edited by V. Nikolić-Ristanović. Prometej, Beograd.
Škulić, M. 2010. "Starosna Granica Sposobnosti za Snošenje Krivice u Krivičnopravnom Smislu." Crimen I (2).
Škulić, M. 2011. Maloletničko Krivično Pravo. Pravni Fakultet, Beograd.
Downloads
Objavljeno
Kako citirati
Broj časopisa
Sekcija
Licenca
Sva prava zadržana (c) 2024 Sanja Ćopić
Ovaj rad je pod Creative Commons Autorstvo 4.0 Internacionalna licenca.
Autori zadržavaju autorska prava i daju časopisu pravo prvog publikovanja rada, što omogućava drugima da dele rad uz priznanje autorstva i izvornog objavljivanja u ovom časopisu.
