Položaj glavnih procesnih subjekata u novom ZKP iz 2011.

Apstrakt

U radu se navode osnovne karakteristike novog Zakonika o krivičnom postupku iz 2011. koji je zasnovan na adverzijalnom sistemu po ugledu na američki optužni sistem, kojem je osnovna karakteristika što istragu provodi javni tužilac, koji rukovodi predistražnim i istražnim postupkom te zastupa optužbu tokom čitavog postupka. Pošto se radi o naglašenom stranačkom sistemu akcenat u radu je stavljen na glavne procesne subjekte, stranke i sud. U akuzatorskom sistemu sa naglašenom ulogom stranaka, uloga suda je pasivizirana, sa manje aktivnosti. Sud je sada organ koji rukovodi postupkom i presuđuje, dok u domeni prava na izvođenja dokaza radi istinitog utvrđivanja činjeničnog stanja, njegova uloga znatno umanjenja. On nema obavezu da po službenoj dužnosti utvrđuje istinu, a princip istine izostavljen iz osnovnih principa krivičnog postupka, što je jedan od osnovnih nedostataka postupka. U postupku nije u punom smislu obezbeđena 'jednakost stranaka', jer okrivljeni i njegov branilac, iako deklaratorno imaju pravo na dokaz, to ne znači da će ti dokazi biti i izvedeni na glavnom pretresu. O prikupljanju dokaza i materijala, kada je u pitanju okrivljeni i njegov branilac, potreban je pristanak lica od koga se pribavljaju (čl. 301 st. 1. t. 3), zatim tužilac često odlučuje da li će se izvesti određena dokazna radnja ili ne (čl. 302), a to isto pravo ima i sud tokom glavnog pretresa (čl. 395). Prema tome 'jednakost oružja' koja je osnovna karateristika adverzijanog sistema je na neki način deklaratorna, bez stvarne jednakosti, o čemu bi trebalo voditi računa prilikom najavljenih izmena.