ОД ГАЛИЦИЈЕ ДО БЕЧА, ПРИМЕР ЗАКОНА О ЛИХВАРСТВУ У ХАБЗБУРШКОЈ МОНАРХИЈИ
DOI:
https://doi.org/10.51204/HLH_24203AКључне речи:
Лихварство, Галиција, Галицијска дијета (представничко тело), АустријаСажетак
This article presents the legal regulations against usury in Austrian legislation in the second half of the 19th century. The measures taken had their origins in the National Diet of Galicia. Austria’s political system and the division of competencies between the State Council and the national diets did not allow the National Diet of Galicia, with its seat in Lviv, to issue the appropriate laws. However, measures were taken within this body that indirectly influenced the passing of the law in 1877, which was forced in Galicia and Bukovina. The problem of usury and its negative consequences affected large territories of the Habsburg Monarchy at that time. For this reason, work on an analogous regulation, which was to apply to the whole Austrian part of the Habsburg monarchy, began shortly afterwards, also with the significant participation of Galician politicians, which took place in 1881. The Austrian-wide law was fundamentally modelled on earlier solutions dedicated to Galicia
Референце
SOURCES:
Alegat do Nr, 20 d.p.p. (t.j. do powyższego cesarskiego patentu z 26.lutego 1861), Stanisław Starzyński (red.), Kodeks prawa politycznego czyli Austryackie Ustawy Konstytucyjne 1848 – 1903, Lwów 1903, 166-170.
Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Czwartej Sesyi Piątego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1886/7, Kadencja V, sesja IV, alegat 52, 25-29.
Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Czwartej Sesyi Piątego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1886/7, Kadencja V, sesja IV, alegat 25, 2.
Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Drugiej Sesyi Czwartego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1882. Kadencja IV, sesja II, Alegat 7,
Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Piątej Sesyi Trzeciego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1874, L. 160, Kadencja III, sesja V.
Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Siódmej Sesyi Trzeciego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1876, Kadencja III, sesja VII, alegat 74.
Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Siódmej Sesyi Trzeciego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1876, Kadencja III, sesja VII, alegat 26.
Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Szóstej Sesyi Szóstego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1894/5, Kadencja VI, sesja VI, alegat 227, 5.
Alegata do Sprawozdań Stenograficznych z Trzeciej Sesyi Czwartego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1880, Kadencja IV, sesja III, alegat 28, 4.
Kodeks Handlowy z 17 grudnia 1862 r. Dz.u.p. 1861, cz. I, nr 1.
newspaper Dziennik Polski (wydanie popołudniowe), 1902, r. XXXV, nr 482, 3. newspaper Czas, 1874, r. 27, nr 237, 2. newspaper Czas, 1874, r. 27, nr 282, 1. newspaper Czas, 1875 r. 28, nr 279, 1-2. newspaper Czas, 1875, r. 28, nr 280, 1-2. newspaper Czas, 1875, r. 28, nr 282, 1. newspaper Czas, 1877, r. 30, nr 97, 1-2 newspaper Czas, 1879, r. 32, nr 239, 1. newspaper Czas, 1879, r. 32, nr 69, 1. newspaper Czas, 1879, r. 32, nr 89, 1. newspaper Czas, 1881, r. 34, nr 31, 2. newspaper Czas, 1881, r. 34, nr 32, 1. newspaper Czas, 1883, r. 36, nr 249, 1. newspaper Czas, 1883, r. 36, nr 280, 2. newspaper Dodatek do Dziennika Lwowskiego, 1868, r. II, nr 213. newspaper Dodatek do Gazety Samborskiej, 1895, r. II, nr. 16. newspaper Dodatek do nr 24 Dziennika Polskiego, Dziennik Polski, 1899, nr 23, 1. newspaper Dziennik Polski (wydanie popołudniowe) 1901, r. XXXIV, nr 212, 2. newspaper Dziennik Polski (wydanie popołudniowe), 1901, nr 543, 3. newspaper Dziennik Polski (wydanie poranne), 1902, nr 227, 2.
newspaper Dziennik Polski, 1877, r. X, nr 98, 2. newspaper Dziennik Polski, 1881, r. XIV, nr 17, 2. newspaper Dziennik Polski, 1881, r. XIV, nr 35, 2.
newspaper Dziennik Polski, 1894, nr 193, 1. newspaper Dziennik Polski, 1894, nr 193, 4. newspaper Dźwignia Gospodarcza, Przemysłowa i Handlowa: czasopismo ekonomiczno-informacyjne: organ Towarzystwa Kupców i Przemysłowców, Tow. Kupców i Młodzieży Handlowej i Tow. Drobnych Kupców: organ Komitetu Wynalazców Polskich: organ nieoficyalny Towarzystwa Urzędników Prywatnych. 1901, r. 8, nr 8, 7. newspaper Gazeta Lwowska, 1881, r. 71, nr 138, 4. newspaper Gazeta Lwowska, 1881, r. 71, nr 34, 5.
newspaper Gazeta Podkarpacka. Czasopismo polityczne i ekonomiczne. 1875, r. I, nr 50.
newspaper Głos Narodu: dziennik polityczny, społeczny i literacki, 1894, nr 126, 6.
newspaper Głos Narodu: dziennik założony w r. 1893 przez Józefa Rogosza (wydanie południowe) 1908, r. XVI, nr 436, 2. newspaper Głos Narodu, 1896, r. IV, nr 280, 5. newspaper Głos Narodu, 1899, r. VII, nr 145, 5. newspaper Kurjer Lwowski, 1883, nr 105, 2. newspaper Kurjer Lwowski, 1884, r. 11, nr 74, 5. newspaper Kurjer Lwowski, 1884, r. II, nr 2, 5. newspaper Obrona Ludu, 1906, r. 9, nr 7, 3-4.
newspaper Podhalanin: pismo poświęcone sprawom ekonomiczno-społecznym, 1899, r. 1, nr 20, 3. newspaper Prawda: pismo ludowe poświęcone sprawom religijnym, narodowym, politycznym, gospodarskim i rozrywce, 1898, r. III, nr 14, 8.
newspaper Przegląd polityczny, społeczny i literacki, 1887, nr 282, 1. newspaper Przyjaciel Ludu: organ Polskiego Stronnictwa Ludowego, 1909, nr 37, 18. newspaper Przyjaciel Ludu: organ Stronnictwa Ludowego, 1899, r. XI, nr 22, 350. newspaper Przyjaciel Ludu: organ Stronnictwa Ludowego, 1899, r. XI, nr 22, 350.
newspaper Rolnik: organ urzędowy c. k. galicyjskiego Towarzystwa gospodarskiego, 1891, r. 24, t. 48, nr 10, 81.
Jerzy Piwocki, Zbiór ustaw i rozporządzeń administracyjnych, t. I, Lwów 1899, 7678. fn. 14, 22, 25.
Protokół 7. posiedzenia, 4. sesyi, IV. perycdu Sejmu galicyjskiego z dnia 24. września 1881, 4.
Sprawozdanie Stenograficzne z Rozpraw Galicyjskiego Sejmu Krajowego. 19. Posiedzenie 1. Sesyi IX. Peryodu, Kadencja IX, sesja I, alegat 64, 872.
Sprawozdanie Stenograficzne z Rozpraw Galicyjskiego Sejmu Krajowego. 29. Posiedzenie 3. Sesyi VII. Peryodu Sejmu Galicyjskiego, Kadencja VII, sesja III, s. 1228.
Stenograficzne Sprawozdania Galicyjskiego Sejmu Krajowego z Roku 1865. 18.
Posiedzenie 3ciej Sesyi Sejmu Galicyjskiego, Kadencja I, sesja III, 294.
Stenograficzne Sprawozdania z Piątej Sesyi Siódmego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1899/1900 Kadencja VII, sesja V, 173-174.
Stenograficzne Sprawozdania z Piątej Sesyi Siódmego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1899/1900, Kadencja VII, sesja V, 1062
Stenograficzne Sprawozdania z Piątej Sesyi Siódmego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1899/1900, Kadencja VII, sesja V, 749.
Stenograficzne Sprawozdania z Pierwszej Sesyi Dziewiątego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1909 i 1910, Kadencja IX, sesja I, T. 2, Posiedzenie 37-84, 2672.
Stenograficzne Sprawozdania z Pierwszej Sesyi Dziewiątego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1909 i 1910, Kadencja IX, sesja I, T. 2, Posiedzenie 37-84, 4658.
Stenograficzne Sprawozdania z Siódmej Sesyi Trzeciego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem w roku 1876, Kadencja III, sesja VII, 59.
Stenograficzne Sprawozdania z Siódmej Sesyi Trzeciego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem w roku 1876, Kadencja III, sesja VII, 142.
Stenograficzne Sprawozdania z Siódmej Sesyi Trzeciego Peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem w roku 1876, Kadencja III, sesja VII, 455.
Stenograficzne Sprawozdania z Trzeciej Sesyi Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem w roku 1865-
1866, Kadencja I, sesja III, T. 1. Posiedzenie 1-40, 123.
Stenograficzne Sprawozdania z Trzeciej Sesyi Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem w roku 1865-
1866, Kadencja I, sesja III, T. 1., Posiedzenie 1-40, 44. fn .6.
Ustawa z dnia 19 lipca 1877, o środkach zaradczych przeciwko nieuczciwemu postępowaniu przy umowach o pożyczki. Dz.u.p. cz. XXV, nr 66.
Ustawa z dnia 2 kwietnia 1873, o wyborze członków izby deputowanych do rady państwa, Dz.u.p., 1873, cz. XV, nr 41.
Ustawa z dnia 28 maja 1881, o środkach zaradczych przeciw nierzetelnemu postępowaniu w czynnościach kredytowych. (Dz.u.p. 1881, cz. XXI, nr 47).
LITERATURE:
Peter Berger, „Der österreichisch-ungarische Dualismus 1867–1918 und die österreichische Rechtswissenschaft.”, Der Donauraum 13.3 1968, 156-170. fn. 13.
Rudolph C. Blitz, Millard F. Long. „The economics of usury regulation.” Journal of Political Economy 73.6 1965, 608-619. fn. 5.
Hermann jun. Blodig, Der Wicher und seine Gesetzgebung, Wien 1892. fn. 11.
Krzysztof Bokwa, „Historia aktualna — austriacka regulacja odsetek i lichwy w XIX-XX w”. Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne 21/2017, 31-46. http://repozytorium.uni.wroc.pl/Content/108623/ PDF/04_Bokwa_K_Historia_aktualna_austriacka_regulacja_odsetek_i_ lichwy_w_XIX_XX_w.pdf – last visited on 10.09.2024.
Krzysztof Broński, „Instytucje finansowe i ubezpieczeniowe jako podmioty ekonomii społecznej w Galicji–zarys problematyki.” Ekonomia Społeczna 2/2018, 74-81.
Leopold Caro, Der Wucher. Eine socialpolitische Studie, Leipzig 1893.
Andrzej Dziadzio, „Vertragsfreiheit in der Donaumonarchie. Das Gesetz für Galizien über das Wucherverbot.” Journal on European History of Law 9.2 2018, 216-222.
Andrzej Dziadzio, Monarchia konstytucyjna w Austrii 1867 – 1914, Władza – Obywatel – Prawo, Kraków 2002..
Fritz Fellner, „Das „Februarpatent „von 1861: Entstehung und Bedeutung.” Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung 63.3-4 1955, 549-564.
Charles R. Geisst, Beggar thy neighbor: A history of usury and debt, University of Pennsylvania Press, 2013.
Stanisław Grodziski, Sejm Krajowy Galicji, t. 1-2, Kraków 2018.
Hugo Hantsch, „Österreich und Mitteleuropa.” Bohemia 6.1 1965, 390-399.
Dariusz Jeziorny, „Czynniki spajające więzi państwowe Austro-Węgier przed 1914
r.” Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej 21.3 2023, 7-25.
Ernst Kolb, „Das Oktober-Diplom: Zum 100. Jaihrestag der Einführung der konstitutionellen Monarchie in Österreich.” Der Donauraum 6.JG 1961, 1-11.
Kurt Richard Luther, Wolfgang C. Müller. „Consociationalism and the Austrian political system.” West European Politics, 15(1) 1992, 1-15.
Dorota Malec, „O życiu i karierze politycznej, naukowej i zawodowej Stanisława Madeyskiego (1841–1919)” Państwo i Społeczeństwo IV (4) 2004, 63–70.
Marian Małecki, Wydział Krajowy sejmu galicyjskiego, Geneza, struktura i zakres kompetencji, następstwo prawne, Kraków 2014.
Ludwik Mroczka, „Spółdzielczość kredytowa F.W. Raiffeisena w rolnictwie chłopskim w Galicji”, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, Prace Historyczne XIX, 193/1998, 39-66.
Jolitta Nowakowska, „Różnice i podobieństwa między bankami spółdzielczymi a spółdzielczymi kasami oszczędnościowo-kredytowymi”, Prace Naukowe WSZip, 37(1)/ 2016, 111-121.
Julius Platter, Der Wicher in der Bukowina, Jena 1878.
Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, 244.
Kurt Scharr, Die Landschaft Bukowina: Das Werden einer Region an der Peripherie 1774–1918, Wien 2010.
Agata Strzelczyk, „Dyplomata, Polak, minister spraw zagranicznych. Agenor Gołuchowski młodszy w karykaturze wiedeńskich pism satyrycznych.” Galicja. Studia i materiały 7/2021, 238–264.
Agata Strzelczyk, „In das Palais am Ballplatze zieht ein neuer Herr ein–reakcje prasy na nominację Agenora Gołuchowskiego młodszego.” Saeculum Christianum. Pismo Historyczne 27.1 2020, 205-220.
Hans Sturmberger, Der Weg zum Verfassungsstaat: Die politische Entwicklung in Österösterreich von 1792–1861, Walter de Gruyter GmbH & Co KG 2019.
Mischa Suter, „Moral Economy as a Site of Conflict: Debates on Debt, Money, and Usury in the Nineteenth and Early Twentieth Century.” Geschichte und Gesellschaft. Sonderheft 2019, 75-101.
Mischa Suter, „Usury and the problem of exchange under capitalism: a latenineteenth-century debate on economic rationality.” Social History 42.4 2017, 501-523. fn. 12.
Josef A. Tzöbl, „Die Anfänge des Parlamentarismus in Österreich.” Der Donauraum 7. JG 1962, 69-81.
Lorenz von Stein, Der Wucher und sein Recht, Ein Beitrag zum wirtschaftlichen und rechtlichen Leben unserer Zeit, Wien 1880.
Izabela Wasik, „Kompetencje Sejmu Krajowego Galicji w strukturze organów monarchii habsburskiej”, Zuzanna Kopania (red.), Stosowanie prawa. Historia, praktyka i społeczeństwo, Łódź-Kraków 2021, 24.
Izabela Wasik, „Funkcjonowanie gmin w Galicji na przykładzie ustawy z 1866 roku”, Lidia Kamińska (red.), Własne, swojskie, obce– dyskursy inności, Monografia Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego t. 3, Kraków 2023, 55-75.
Franz Wolf, „Die Bukowina-1775 bis 1918 bei Österreich.” Der Donauraum 21.34 1976, 169-185.
Helena Żukowska, „Powstanie i rozwój Kas Stefczyka”, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 23 1989, 189-204.
