Trendovi kriminaliteta i organizovanog kriminaliteta u Republici Češkoj

Apstrakt

U Republici Češkoj je u periodu od 1990–1999. godine zabeležen kontinuirani porast stope kriminaliteta. Što se strukture dela tiče, najveći procenat, oko 82%, su činila dela imovinskog kriminaliteta što je znatno više u poređenju sa ranijim godinama kada je taj procenat bio skoro duplo manji. Povećan je i broj nasilničkih krivičnih dela a najveće štete su prouzrokovala dela ekonomskog kriminaliteta. Studije o žrtvama su pokazale da je u periodu 2002–2006. godine skoro 2/3 respondenata bilo viktimizovano nekim od krivičnih dela u pogledu kojih su bile prikupljane informacije. Razlozi za ovakve promene u pogledu stanja kriminaliteta u Republici Češkoj su brojni. Među njima treba pomenuti transformaciju ekonomskog i političkog sistema, proces tranzicije, veliki broj mladih ljudi koji je početkom 90-ih godina dostigao starosnu granicu krivične odgovornosti, slabljenje neformalne socijalne kontrole, usvajanje drugih vrednosnih orijentacija poput individualizma i finansijskog uspeha. Kao teorijsko objašnjenje može se koristiti teorija anomije E. Dirkheim-a. Po njoj kriminalitet je rezultat socijalne dezintegracije i racionalnih odluka pojedinaca. Jedan od tipova kriminaliteta koji je došao do izražaja u ovakvim okolnostima je i organizovani kriminalitet. U socijalističkom sistemu mogućnosti za njegov razvoj su bile ograničene mada se mogu navesti neki oblici kriminalnih ponašanja koji su imali elemente organizovanog kriminaliteta (ilegalna zamena valuta ili ilegalan uvoz nekih vrasta roba itd.). Sa nastankom otvorenog tržišta i slobodnog kretanja ljudi, robe i kapitala stvorene su povoljnije mogućnosti za razvoj ovog tipa kriminaliteta a naročito imajući u vidu dobar geografski položaj Republike Češke. Kriminalne organizacije u ovoj zemlji nemaju karakter velikih piramidalnih struktura već su u pitanju manje fleksibilne grupe koje sarađuju sa velikim kriminalnim organizacijama iz inostranstva. Pored Čeha, pripadnici kriminalnih organizacija su i stranci, uglavnom iz Ukrajine, Rusije, Vijetnama, Albanije itd. Na višim nivoima unutar kriminalnih organizacija je izuzetno važna etnička pripadnost (osim kod nekih stranaca, npr. sa prostora bivše Jugoslavije) dok suprotno važi za niže nivoe u organiziji. Upravo u tom segmentu ima najviše državljana Republike Češke. Prve mere u borbi protiv organizovanog kriminaliteta preduzete su 1997. godine. One su se uglavnom odnosile na donošenje i promenu pravnih normi u krivičnom zakonodavstvu. Definisan je pojam organizovane kriminalne grupe, omogućeno lakše gonjenje pripadnika kriminalnih organizacija, doneta su pravila o zaštiti svedoka, o privremenom i trajnom oduzimanju imovine, o prikrivenom isledniku itd. U Republici Češkoj su takođe od pojave organizovanog kriminaliteta sprovođena kriminološka istraživanja sa ciljem njegovog što efikasnijeg suzbijanja