LEGAL STANDING OF CHURCHES AND RELIGIOUS COMMUNITIES IN THE KINGDOM OF SERBS, CROATS AND SLOVENIANS AND THE KINGDOM OF YUGOSLAVIA
Abstract
This paper shows how the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenians and the Kingdom of Yugoslavia legally regulated the position and organisation of religious communities, which after unification found themselves in a joint and multi-confessional state. Although the concept of complete separation of churches and religious communities from the state was not implemented in the Constitutions of 1921 and 1931, religious communities were very influential in social life and politics, and after several unsuccessful draft laws on religions and interreligious relations, specific laws that regulated the legal position of many churches and religious communities that were represented in the Kingdom of Yugoslavia were adopted. In addition, negotiations with the Holy See were carried out in order to conclude a concordat that would determine the status of the Catholic Church in the Yugoslav state in detail. From the adopted constitutions and the entire religious legislation on individual religions and their communities in the common state, it can be concluded that the principle of the state church was abandoned, as well as that religious communities enjoyed a certain degree of autonomy in regulating their own organisation and internal affairs. Nevertheless, the election of supreme church leaders and dignitaries depended on the king and the government, so the state still exerted a great deal of influence over the church organisation and structure.
References
PRIMARY SOURCES:
Akt Ministarstva unutrašnjih dela, Odeljenje za Banat, Bačku i Baranju, br. 9796/1919 od 15. septembra 1919. godine, Arhiv Jugoslavije, Ministarstvo vera Kraljevine SHS, Katoličko odeljenje, br. fonda 69, br. fascikle 268.
Akt Poverenika Kraljevske vlade za Crnu Goru II br. 5606 od 15. septembra 1919.
godine, AJ, Ministarstvo vera Kraljevine SHS, Katoličko odeljenje, br. fonda 69, br. fascikle 268.
Akt Povjereništva za uk i bogočastvje u Ljubljani br. 4342 od 22. septembra 1919.
godine, AJ, Ministarstvo vera Kraljevine SHS, Katoličko odeljenje br. fonda 69, br. fascikle 268.
Akt Zemaljske vlade za Bosnu i Hercegovinu br. 175717/19 od 8. oktobra 1919.
godine, AJ, Ministarstvo vera Kraljevine SHS, Katoličko odeljenje, br. fonda 69, br. fascikle 268.
Dopis Ministarstva vera Kraljevine SHS, br. 4114/1919, AJ, Ministarstvo vera Kraljevine SHS, Katoličko odeljenje, br. Fonda 69, br. fascikle 268.
Odgovor Patrijarha Dimitrija Predsedniku Vlade, od 27. februara 1925. godine, Arhiv Svetog Arhijerejskog Sinoda Srpske pravoslavne crkve.
Pismo predsednika Ministarskog saveta Nikole Pašića Njegovoj Svetosti Patrijarhu srpskom Dimitriju od 26.02.1925. (prepis), r.1., Arhiv Svetog Arhijerejskog Sinoda Srpske pravoslavne crkve.
Ugovor između Svete Stolice i Crnogorske vlade, Izdavačko i knjižarsko preduzeće Gece Kona, Beograd 1934, 30–34.
Ustav Kraljevine Jugoslavije, Službene novine Kraljevine Jugoslavije, broj 200, Beograd, 3. septembar 1931.
Ustav Kraljevine Srbije, Službene novine Kraljevine Srbije, 1888.
Ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Službene novine Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, Beograd, 28. jun 1921.
Zakon o Islamskoj verskoj zajednici, Službene novine Kraljevine Jugoslavije br. 29/1930.
Zakon o konkordatu između Srbije i Svete Stolice, Srpske novine, br. 199 od 3. septembra 1914.
Zakon o Srpskoj pravoslavnoj crkvi, Službene novine Kraljevine Jugoslavije br. 269 – 109/1929.
Zakon o verskoj zajednici Jevreja u Kraljevini Jugoslaviji, Službene novine Kraljevine Jugoslavije, 24. decembar 1929.
LITERATURE:
Sima Avramović, „Sretenjski ustav – 175 godina posle”, Anali Pravnog fakulteta Univerziteta u Beogradu 1/2010.
Ivo Banac, Hrvati i Crkva, Profil knjiga, Zagreb 2013.
Branko Bjelajac, Protestantizam u Srbiji: prilozi za istoriju reformacijskog nasleđa u Srbiji, I deo, Beograd, 2003.
Ljubodrag Dimić, Kulturna politika Kraljevine Jugoslavije 1918–1941, knjiga III, Beograd 1997.
Dalibor Đukić, Interkonfesionalno zakonodavstvo u Jugoslaviji i Srbiji 1919–2006, Univerzitet u Beogradu, Pravni fakultet, Beograd 2022.
Branko Gardašević, Organizaciono ustrojstvo i zakonodavstvo pravoslavne crkve između dva svetska rata, Beograd 1971, 37–64.
Mustafa Imamović, „Položaj Jevreja u Srbiji i Kraljevini Jugoslaviji”, Sefarad 92, Univerzitet u Sarajevu, Institut za historiju, Sarajevo 1992.
Zoran Mirković, Srpska pravna istorija, Univerzitet u Beogradu, Pravni fakultet, Beograd 2020.
Bojan M. Mitić, Srpska crkva u Jugoslovenskoj Kraljevini – Patrijarh Varnava i njegovo doba, Centar za istraživanje pravoslavnog monarhizma, Beograd 2018.
Marjan Marino Ninčević, Filip Brčić, „Diplomatski odnosi Vatikana i Kraljevine Jugoslavije: konkordat iz 1935. godine”, Nova prisutnost 14, Zagreb 2016.
Dragan Novaković, Srpska pravoslavna crkva u zakonodavstvu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca i Kraljevine Jugoslavije, Institut za teološka istraživanja, Beograd 2015.
Mirko Petrović, Ordeni i kongregacije i pregovori o konkordatu Kraljevine Jugoslavije i Svete Stolice, Arhiv 1–2/2000.
Radmila Radić, Država i verske zajednice 1945–1970, Beograd 2002.
Radmila Radić, Verom protiv vere, Država i verske zajednice u Srbiji 1945–1953, Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd 1995.
Dušan S. Rakitić, Konkordat Kraljevine Srbije i projekti konkordata Kraljevine SHS i Kraljevine Jugoslavije – pravnoistorijski aspekti odnosa crkve i države (doktorska disertacija), Univerzitet u Beogradu, Pravni fakultet, Beograd 2016. Jovan Stefanović, Odnosi između crkve i države, Matica hrvatska, Zagreb 1953, 101.
Nikola Žutić, „Srpska i Anglikanska crkva u prvoj polovini 20. veka”, Istorija 20.
veka, Institut za savremenu istoriju, Beograd 2005.
