SUDIJE, JEZIK I TUMAČENJE PRAVA: ODGOVOR NA KRITIKE
DOI:
https://doi.org/10.51204/IVRS_24205AKljučne reči:
Filozofija prava, Pravno tumačenje, Sudijsko tumačenje prava, Norme, Normativni iskaziApstrakt
U članku se precizira teorija pravnog tumačenja izložena u monografiji „Priroda i determinante sudijskog tumačenja prava“, povodom kritika koje su uputili Miodrag Jovanović, Goran Dajović i Aleš Novak. Poseban akcenat je na problemima (1) odnosa između sudijskog tumačenja prava, naučnog tumačenja prava i laičkog tumačenja prava, (2) odnosa između prirodnog jezika i podrazumevanog razumevanja prirodnog jezika i pravnog jezika, kao i (3) determinantama koje utiču na sudijsko tumačenje prava. U vezi s tim problemima autor donosi sledeće zaključke: (1) sudijsko tumačenje prava za razliku od naučnog i laičkog tumačenja predstavlja tumačenje u normativnoj funkciji, te da sudije pripisuju pravnim tekstovima jedno od mogućih normativnih značenja; (2) normativna značenja pravnih tekstova nisu određena njihovim jezičkim sadržajem već su i sama pravila tumačenja koje nazivamo jezičkim pravila koja su formulisana i koja se kontingentno uvažavaju u okviru pravne struke; (3) legitimne i nelegitimne determinante sudijskog tumačenja prava u dva svoja značenja – kognitivnom i volitivnom – određuju mogućnosti normativnih značenja pravnih tekstova i odluke o normativnom značenju tih tekstova koje donose sudije. Argumenti koji su izloženi u tekstu pridružuju se argumentima izloženim u monografiji kao razlozi za prihvatanja realističkih (antiformalističkih) stanovišta u teoriji pravnog tumačenja.
Reference
Barry, Brian. 2020. How Judges Judge. London: Informa Law from Routledge.
Baude, William, Stephen E. Sachs. 4/2017. The Law of Interpretation. Harvard Law Review 130: 1079–1147.
Baude, William, Ryan D. Doerfler. 2/2018. Arguing with Friends. Michigan Law Review 117: 319–348.
Bulygin, Eugenio. 1982. Norms, normative propositions, and legal statements. 127–152. Philosophy of action/Philosophie de l’action, edited by Guttorm Fløistad. Dordrecht: Springer.
Canale, Damiano, Carlo Penco. 2022. Default reasoning and the law: A dialogue. Revus 47.
Dajović, Goran. 4/2015. Nezakonitost kao razlog neustavnosti zakona. Pravni život 12: 527–542.
Danziger, Shai, Jonathan Levav, Liora Avnaim-Pesso. 17, 2011. Extraneous factors in judicial decisions. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 108: 1–4.
Gigerenzer, Gerd, Christoph Engel. 2006. Heuristics and the law: Dahlem workshop reports, Cambridge, MA: MIT Press in cooperation with Dahlem University Press.
Glynn, Adam N., Maya Sen. 1/2014. Identifying Judicial Empathy: Does Having Daughters Cause Judges to Rule for Women’s Issues? American Journal of Political Science 59: 37–54.
Guastini, Riccardo. 2014. La sintassi del diritto. G. Giappichelli Editore.
Kelsen, Hans. 1951. The Law of the United Nations: A Critical Analysis of Its Fundamental Problems. London: Stevens & Sons.
Konca, Paulina. 2021. Creating law of interpretation: a risky or fundamental step, Revus 45.
Leiter, Brian. 2007. Naturalizing Jurisprudence. Oxford: Oxford University Press.
Lukić, Radomir. 1961. Tumačenje prava. Beograd: Savremena administracija.
Marmor, Andrei. 2018. Norms, Reasons, and the Law. 95–118. Unpacking Normativity – Conceptual Normative and Descriptive Issues, edited by Kenneth Einar Himma, Miodrag A. Jovanović, Bojan Spaić. New York: Hart Publishing.
Mertz, Elizabeth, William K. Ford, Gregory Matoesian. 2016. Translating the Social World for Law. Oxford: Oxford University Press.
Nayak-Young, Stephen. 4/2015. Delimiting the proper bounds of the “New Legal Realism. International Journal of Constitutional Law 12: 1008–1033.
Paulson, Stanley L. 2/2019. Hans Kelsen on legal interpretation, legal cognition, and legal science. Jurisprudence 10: 188–221.
Peczenik, Aleksander. 2005. Scientia Juris: Legal Doctrine as Knowledge of Law and as a Source of Law. Cham: Springer.
Posner, Eric A., Adrian Vermeule. 159, 2016. The Votes of Other Judges. Georgetown Law Journal 105: 158–90.
Prochownik, Karolina, Stefan Magen. 2023. Advances in Experimental Philosophy of Law. New York, NY: Bloomsbury Publishing.
Roughley, Neil. 2019. Might We Be Essentially Normative Animals? 3–37. The Normative Animal?, edited by Neil Roughley, Kurt Bayertz. Oxford: Oxford University Press.
Schauer, Frederick. 1993. Playing by the Rules. Oxford: Clarendon Press.
Spaak, Torben, Mathieu Carpentier. Forthcoming. Sources of Law in Continental Analytical Jurisprudence. Jurisprudence in the Mirror: The Common Law World Meets the Civil Law World, edited by Luka Burazin, Kenneth Einar Himma, Giorgio Pino. Oxford: Oxford University Press.
Spaić, Bojan. 2012. Dva „čitanja“ člana 994 Opšteg imovinskog zakonika za Knjaževinu Crnu Goru. 37–67. Spomenica Valtazara Bogišića o stogodišnjici njegove smrti. ur. Luka Breneselović. Beograd: Službeni glasnik – Institut za uporedno pravo.
Spaić, Bojan. 2019. Tumačenje prava u okviru hermenutike Emilia Betija. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Spaić, Bojan. 2020. Priroda i determinante sudijskog tumačenja prava. Beograd: Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu.
Spaić, Bojan. 1/2021. Interpretacija i konstrukcija: prilog razmatranju razlike između primjene prava i stvaranja prava. Pravni zapisi 12: 29–61.
Spaić, Bojan. 2023. Formalism. 987–994. Encyclopedia of the Philosophy of Law and Social Philosophy, edited by Mortimer Sellers, Stephan Kirste. Springer Netherlands.
Miles, Thomas J., Cass R. Sunstein. 2/2008. The New Legal Realism. The University of Chicago Law Review 75: 831–851.
Van Rooij, Benjamin. 2021. Do People Know the Law? Empirical Evidence about Legal Knowledge and Its Implications for Compliance. 467–488. The Cambridge Handbook of Compliance, edited by Benjamin van Rooij, D. Daniel Sokol. Cambridge: Cambridge University Press.
Vuković, Danilo. Bojan Spaić. 4/2022. Parallel Normative Reality: The Informal Order of Corruption and Clientelism in Serbia. Sociologija LXIV: 519–542.
